Od czasu ostatnich wyborów prawie 1,5 miliona młodych Polek i Polaków uzyskało prawo głosu. Nowe badanie przeprowadzone wśród osób z tej grupy wiekowej pokazuje, że są skrajnie nieufni wobec polityków, ale też pełni obaw o swoją przyszłość. Dlatego chętniej od pustych idei poprą konkretne rozwiązania, które zdrowie, ekologię czy bezpieczeństwo połączą z poprawą jakości ich życia.
- Miłość, zdrowie, rodzina i przyjaźń – to wartości podzielane przez większość respondentów badania Debiutanci ‘23. Młodzi wyborcy wskazywali je jako najważniejsze znacznie częściej niż wiarę i patriotyzm, tolerancję i ekologię czy prestiż i bogactwo.
- Dominującymi postawami w tej grupie są frustracja sytuacją polityczną w Polsce (80 proc.), obawy związane z inflacją i kosztami życia (72 proc.), niepokój towarzyszący wejściu w dorosłe życie (63 proc.) i troska o stan planety i środowiska (59 proc). Badani wielokrotnie wyrażali zmartwienie kondycją psychiczną swoją i najbliższych.
- Młodych nie porywa ekologia jako sama idea, ale wiele zgłaszanych przez nich potrzeb to zielone postulaty – jednym z najpopularniejszych jest tania i dostępna komunikacja publiczna (35 proc.), a 47 proc. chciałoby żyć w 15-minutowym mieście.
- Tylko 43 proc. jest pewne, że pójdzie na wybory, a wśród zdeklarowanych co trzeciej osobie “trudno powiedzieć” na kogo odda głos. 30 proc niezdecydowanych do głosowania skłoniłoby podjęcie przez partie istotnych dla nich tematów. Zarówno więcej niezdecydowania, jak i proekologicznych postaw jest wśród młodych kobiet.
Standardowy sondaż poparcia dla partii politycznych nie jest w stanie dobrze sportretować poglądów młodych dorosłych. Wymagało to pogłębionej analizy i taką zawiera raport “Debiutanci 23’” przygotowany wspólnie przez agencje Profeina i Lata Dwudzieste. Oparty został na badaniu reprezentatywnej dla 1 422 275 nowych wyborców grupy 1000 osób oraz uzupełniony o kilka pogłębionych wywiadów jakościowych.
Gdyby jesienią wszyscy zgodnie oddali głos na Partię Debiutantów to taka fikcyjna formacja przekroczyłaby próg wyborczy i zdobyła kilkadziesiąt miejsc w Sejmie. Nawet jeśli zagłosuje tylko połowa z nich, stanowić będą siłę zdolną zmienić wynik wyborów.
– Dla osób w wieku 18-21 lat, które jesienią po raz pierwszy będą mogły wziąć udział w wyborach, punktem odniesienia nie jest ani rok 1989, ani nawet wejście Polski do Unii Europejskiej. Młodzi wyborcy całe swoje świadome życie spędzili w UE, do tego obserwując spolaryzowaną krajową scenę polityczną, zdominowaną przez pokolenie nawet nie ich rodziców, co dziadków. Dorastali co roku słysząc o rekordach: temperatury latem i smogu zimą. Kiedy poszli do szkół średnich, zostali zamknięci na całe miesiące w domach w wyniku pandemii, a gdy weszli w dorosłość tuż za granicą rozszalała się wojna, a w kraju inflacja. Nic dziwnego, że wśród najmłodszych wyborców dominują postawy idące w poprzek utartych politycznych schematów, a sprawy, które dla starszych roczników mają często drugorzędne znaczenie – jak dobry transport publiczny, miejska zieleń czy troska o dobrostan psychiczny – dla najmłodszych obywatelek i obywateli z prawem wyborczym okazują się szalenie istotne – mówi Zuzanna Szybisty, Partnerka Zarządzająca agencji Profeina, współautorka badania.
– Słynne wystąpienia Grety Thunberg i pełne energii Młodzieżowe Strajki Klimatyczne przez kilka lat tworzyły uspokajający, lecz fałszywy obraz młodych jako tych, na których można liczyć w aktywnej walce o lepszy stan środowiska naturalnego. Rzeczywistość nie wygląda jednak tak optymistycznie. Dorastający w okresie prosperity młodzi wyborcy wchodzą w dorosłość w atmosferze kryzysów ekonomicznych, militarnych i klimatycznych, a świat polityki nie daje im obietnicy na poradzenie sobie z tymi wyzwaniami. Mieszkający w większości z rodzicami, są pełni obaw o przyszłość, a ich dobrostan psychiczny niepokojąco często wymaga natychmiastowej troski. Wyniki naszego badania pokazują, że potrzeby ponad miliona wyborców nie znajdują odpowiedzi w obecnych strategiach i ofercie polskich partii politycznych – mówi Mateusz Galica, Partner Zarządzający agencji Lata Dwudzieste, współautor badania.
“Kraj rządzony przez dziadów wybieranych przez dziadów”*
Jeśli wybrać jedna postawę, która najbardziej łączy przebadaną grupę debiutujących wyborców byłaby to frustracja sytuacją polityczną w Polsce – wyraża ją aż 80 proc. respondentów. Młodzi czują się lekceważeni i niewysłuchani, a swoją sympatię kierują ku pozornie apolitycznym i uniwersalnym wartościom, jak miłość (64 proc.), zdrowie (62 proc.), rodzina i przyjaźń (po 58 proc.).
Stosunkowo nieduże grono osób (43 proc.) jest zdecydowanych, że skorzysta z przysługującego im po raz pierwszy prawa głosu w wyborach, a co trzecia osoba rozważająca głosowanie nie jest pewna, którą z partii chciałaby poprzeć.
Dla polityków zabiegających o głosy oznacza to setki tysięcy potencjalnych wyborców, których mogliby jeszcze przekonać i uzyskać ich poparcie – o ile będą w stanie udowodnić, że ich programy to nie zestaw pustych haseł. Pod “miękkimi” wartościami preferowanymi przez młodzież kryje się bowiem oczekiwanie konkretnych długoterminowych rozwiązań. Wielokrotnie podnoszona w badaniu kwestia zdrowia wyrażana jest m.in. oczekiwaniem poprawy dostępności wsparcia psychicznego i psychiatrycznego (42 proc.). Jedną z odpowiedzi na strach przed skutkami inflacji (wyraża go aż 72 proc.) mógłby być rozwój taniej i dostępnej komunikacji publicznej (postuluje go 35 proc. respondentów/ek).
Czy Pokolenie Z “dotyka trawy”?
Celem badania było też zweryfikowanie na ile bliskie prawdy są dwa mity na temat pokolenia wchodzącego w dorosłość, a dotyczące jego stosunku do kwestii zmiany klimatu, ochrony środowiska naturalnego i czystego powietrza. Pierwszy z nich mówi, że rówieśnicy Grety Thunberg są równie zdeterminowani do proekologicznych działań jak ona. Drugim wprost przeciwnie – poza garstką aktywistów młodzieżowych to pokolenie nie interesują kwestie środowiskowe. Raport “Debiutanci ‘23” pokazuje, że kwestia ta jest dużo bardziej złożona.
Z jednej strony zaledwie 7 proc. badanych wymienia ekologię jako jedną z najważniejszych wartości w ich życiu. Jednocześnie 6 na 10 osób martwi się zanieczyszczeniem powietrza, zmianami klimatu i utratą bioróżnorodności. Okazuje się też, że troska o planetę staje się ważna, gdy jest ujęta w konkretnych działaniach przynoszących poprawę jakości życia.
Spośród licznych punktów programu “partii idealnej” w 20 najpopularniejszych aż 8 to zielone postulaty. Poza wspomnianym już rozwojem transportu zbiorowego młodzież chce m.in. ograniczenia wycinki lasów i przyspieszenia przejścia Polski na zieloną energię (24 proc.).
Również zapytani o wymarzoną okolice do zamieszkania młodzi wyborcy w pierwszej kolejności wskazują na dużą ilość zieleni w pobliżu (54 proc.) i ponownie dobry transport publiczny (37 proc.). Te aspekty okazują się ważniejsze niż sklepy (30 proc.) czy parkingi (19 proc.). Niemal co druga młoda osoba popiera przebudowę polskich miast zgodnie z koncepcją miasta 15-minutowego.
Przyszłość jest kobietą
Analiza wyników badania wyraźnie pokazuje też, że płeć jest charakterystyką mającą wśród młodzieży największe znaczenie dla jej postaw światopoglądowych i politycznych. Niemal przy każdym zagadnieniu wynik młodych kobiet jest o kilka lub nawet kilkanaście procent inny niż w przypadku ich rówieśników.
Wszystkie “miękkie” wartości, jak bliskość i zdrowie, w grupie młodych kobiet wskazywane są częściej niż wśród mężczyzn. U dziewcząt widać też silniejszą obawę przed inflacją i wysokimi kosztami życia, kryzysem zdrowia psychicznego czy konsekwencjami degradacji środowiska naturalnego niż u ich kolegów. Częściej interesują się też edukacją, dostępnością mieszkań czy zmianą klimatu.
Ma to naturalnie przełożenie na postulaty polityczne. Przykładowo, taniej i dostępnej komunikacji publicznej chciałoby 41 proc. młodych kobiet, a tylko 29 proc. młodych mężczyzn. Jednocześnie wśród wyborczych debiutantek jest nieco mniejsza gotowość do głosowania w wyborach. Swoje potencjalne poparcie częściej kierują w stronę partii lewicowych i liberalnych, choć najczęściej wybieraną przez nich opcją jest “trudno powiedzieć” (39 proc. podczas gdy u mężczyzn 19 proc.). Młode kobiety częściej też uzależniają decyzję o głosowaniu od podjęcia przez partie w kampanii wyborczej istotnych dla nich tematów.
Pełen raport dostępny jest bezpłatnie do pobrania na stronie mlodziwyborcy.pl
Raport “Debiutanci ’23” powstał na podstawie badania techniką CAWI na reprezentatywnej grupie 1000 osób urodzonych w przedziale dat 14.10.2001-04.11.2005 (osób, które po raz pierwszy będą miały możliwość wziąć udział w wyborach) oraz badania jakościowego na czterech grupach fokusowych.
Pomysłodawcą badania jest agencja Profeina, realizująca projekt PR “Stimulating demand from young voters for greater action on air quality” finansowany przez Clean Air Fund. Badanie jakościowe (grupy dyskusyjne): IRCenter, maj 2023. Badanie ilościowe: IQS, maj/czerwiec 2023. Koncepcja badań i przygotowanie raportu: Lata Dwudzieste.